William Wallace
door Larissa Hageman

William Wallace (ca 1270-1305) is waarschijnlijk het bekendst van de film Braveheart en zijn schreeuw om 'freedom' in de executiescène. Echter, William Wallace was niet zomaar een onderwerp in een film. Veel gebeurtenissen uit de film hebben daadwerkelijk plaatsgevonden, maar deze geeft een eenzijdig beeld van de positie die Wallace inneemt in de geschiedenis.

_________________________________________________________________________________

De geschiedenis staat bol van vrijheidsstrijders, zelfs heden ten dage nog, en Wallace was een van de zovele die tegen een veel sterkere bezetter streed. Toch heeft iedere strijd voor vrijheid zijn eigen verhaal. Zo ook die van William Wallace. Het verhaal van William Wallace speelt zich af ten tijde van het conflict voor de Schotse troon na de dood van koning Alexander III en kort daarop die van zijn kleindochter Margaret, die de reis van Noorwegen naar Schotland niet overleefde.

Er waren verschillende personen die naar voren kwamen met een aanspraak op de troon, maar koning Edward van Engeland had zijn eigen plannen voor de troon van Schotland. Edward had zich in de jaren oplopend naar dit conflict al meerdere malen met Schotland bemoeid, tot grote ergernis van de Schotse Heren. Echter, zij nodigde Edward uit als onafhankelijke partij om de burgeroorlog voor de troon te voorkomen. Edward nam deze uitnodiging aan op de voorwaarde dat de Schotse Heren hem als 'Lord Paramount of Scotland' (een soort van overheer) zouden erkennen. Daarmee gingen de Schotse Heren akkoord en daarmee had Edward een vastere voet in de Schotse politiek. In 1292 werd John Balliol met instemming van Edward de nieuwe koning van Schotland.

Daarmee was het conflict nog niet afgedaan. In tegendeel, hier begon het juist. In de daarop volgende jaren gebruikte Edward de voordelen die hij ten tijde van het conflict had opgedaan tegen Schotland, tot grote ergernis van John Balliol die vond de Schotse onafhankelijkheid werd ondermijnd. Dit kwam tot een culminatie toen Balliol terug kwam zijn eed om Engeland hommage dan wel publiekelijk respect te tonen in 1296. Edward nam wraak door de Schotse grensstad Berwick-upon-Tween aan te vallen en iedereen daar te doden, ook degene die vluchtten of zich overgaven. De Schotten waren kansloos in de slag van Dunbar die kort daarop volgde en Balliol werd in Londen opgesloten en later verbannen naar Frankrijk.

Dit is de achtergrond waarin William Wallace opgroeide. De exacte datum van Wallace's geboorte is onbekend. Wel is bekend dat hij niet arm opgroeide. Het verhaal van Wallace is beschreven door Blind Harry, ook wel Harry de Minstreel genoemd. Hij schrijft dan wel het een en ander over de jeugd en de heldendaden die Wallace ook in zijn jeugd uitvoerde, maar deze verhalen zijn onbevestigd en vaak groots uitgedaan waardoor fictie niet van de feiten te onderscheiden is. Daarbij is het verhaal pas 150 jaar na de dood van Wallace geschreven.

Historisch gezien komt Wallace pas in beeld wanneer hij in 1297 de sheriff van Lanark, William Hesselrig, doodt als wraak voor de dood van zijn vrouw Marion Bradfute nadat zij hem hielp de Engelse autoriteiten te ontsnappen. Deze actie maakte Wallace vogelvrij en niets stond hem in de weg om de Engelse overheersers dwars te zitten. Dat deed hij initieel door guerrillatechnieken. Kleine 'hit-and-run'-acties om de veel sterkere Engelsen te ondermijnen.

Dit veranderde in 1297 met de slag bij Stirling Bridge. Bij deze slag versloeg Wallace samen met Andrew Moray de veel sterkere troepen van de graaf van Surray. Dit succes was mede te danken aan de smalle brug waarover de Engelse troepen moesten passeren. Wallace werd na deze slag tot ridder geslagen en leider gemaakt van het Schotse leger en beschermheer van Schotland. In de daarop volgende maanden boekte Wallace succes met een aantal kleine aanvallen op Engelse dorpjes en stadjes net over de grens met Schotland.

Echter, hierin volgde ook de val van Wallace. Het Schotse leger was niet sterk genoeg om het tegen het Engelse leger op te nemen en de kracht van de opstand van Wallace lag dan ook met name in de guerrilla-acties. In de daarop volgende slag bij Fallkirk in 1298 leden de Schotten zware verliezen en lukte het Engeland om Schotland binnen te vallen. Na deze slag trok Wallace zich terug en deed hij afstand van zijn titels. Robert de Bruce nam de titel van beschermheer over en verzoende Schotland met Engeland om verdere repercussies te voorkomen.

Het is onzeker wat er nu precies na deze slag gebeurde omdat er geen historische documenten zijn, maar volgens Blind Harry trok Wallace samen met zijn overgebleven mannen naar Frankrijk om Balliol te vragen terug te keren. Het zou zelfs zo zijn de koning van Frankrijk Wallace militaire hulp beloofde, maar dit is niet zeker. Wel is zeker dat Wallace en zijn mannen in 1303 gevraagd werd terug te keren naar Schotland. Dit deed hij ook en in hetzelfde jaar keerde hij terug naar Schotland. Een feit waar de Engelsen niet blij mee waren. Zij openden onmiddellijk de jacht op Wallace, maar het lukte Wallace om uit Engelse handen te blijven.

Dit bleef zo tot Wallace twee jaar later verraden werd door de Schotse ridder John de Menteith. Wallace werd overgedragen aan de Engelsen en overgebracht naar Londen voor zijn berechting. De uitkomst van de berechting stond al zo goed als vast, maar niettemin moest Wallace terecht staan voor verraad en het vermoorden van onschuldige burgers. Op de beschuldiging van verraad zou Wallace geantwoord hebben: "I could not be a traitor to Edward, for I was never his subject."

Op 23 augustus 1305 werd Wallace op gruwelijke wijze geëxecuteerd. Hij werd naakt achter een paard gesleept, opgehangen en bijna gevierendeeld, van ingewanden ontdaan (die voor zijn ogen verbrand werden) waarna hij onthoofd en daadwerkelijk gevierendeeld werd. Zijn hoofd werd op een spies gezet en bij Londen Bridge neergezet en de vier delen werden naar de uithoeken van het Engelse koninkrijk gestuurd als waarschuwing.

Met de executie van Wallace kwam een einde aan zijn verhaal, maar niet aan de strijd voor vrijheid. Nog vele eeuwen lang zouden de Schotten het opnemen tegen de Engelsen voor Schotse onafhankelijkheid en door de eeuwen heen is Wallace het voorbeeld gebleven van de ultieme Schotse vrijheidsstrijder.


Bronvermelding
- Keen, Maurice. The Outlaws of Medieval Legend. London: Routledge and Kegan Paul Limited, 1961.
- Scheps, Walter. "From the Acts and Deeds of Sir William Wallace." Medieval Outlaws. Ed. Thomas Ohlgren. Indiana: Parlor Press, 2005 420-469.
- The Wallace: Selections. Edited by Anne McKim. Michigan: Medieval Institute Publications, 2003.
- Wikipedia, the Free Encyclopedia."William Wallace." December 2008. 24 december 2008.
_________________________________________________________________________________